-
1 за
1) с вин. п. (около, вокруг) янына, янында2) с вин. п. ( при указании на начало действия)...лый башлау,...га тотыну3) с вин. п. (при указании предмета, лица, позади или по другую сторону к-рого что-то помещено, спрятано)...газаткнуть (что-л.) за пояс — нәрсәне дә булса билбауга кыстыру
4) с вин. п. (при указании цены, платы)...га5) с вин. п. (позднее; больше; сверх)...данему за сорок — аңарга кырыктан артык, ул кырыктан узган
6) с вин. п. ( при указании на расстояние)...да7) с вин. п. (раньше на какое-л. время)...нан... элек8) с вин. п. (в течение какого-л. времени)...га,...да, өчен9) с вин. п. (при указании на лицо или предмет, к к-ому прикасаются)...дан,...га10) с вин. п. (ради, в пользу чего-л.) өчен11) с вин. п. (вместо, в качестве кого-л.) өчен, урынына12) с вин. п. (при указании лица или предмета, выступающего в качестве кого-чего-л.)... итеп алу,... дип белүпринять (кого-л.) за своего знакомого — кемне дә булса танышың дип белү
13) с вин. п. (при указании лица, к к-ому возникает какое-л. чувство) өчен14) с вин. п. и с тв. п. (по причине, вследствие) өчен;...лыктан15) с вин. п. и с тв. п. (через, по ту сторону, позади, около) артына, аръягына, артында, аръягында, читенә, кырыена; янында;...га16) с тв. п. (позади, вслед, следом) артыннан, эзеннән17) с тв. п. (во время чего-л.)...да; вакытында, чакта, арада18) с тв. п. (при указании лица или предмета, на к-ые направлено действие)...ны19) с тв. п. (с целью, для чего-л.)...га;...ны20) с тв. п. (при указании лица, от к-ого зависит наступление какого-л. действия, за к-ым числится что-л.)...га,...ның21) с тв. п....ган;...лы22) с тв. п. (при указании на смену действия, состояния, лица, предмета, явления)...дан соң•- кто за?- выйти замуж
- за исключением
- ни за что! -
2 мир
I м1) ( вселенная) галәм, дөнья, җиһан2) ( Земной шар) дөнья, Җир йөзе; Җир шары3) ( люди) кешелек дөньясы, халык4) ( общество) җәмгыять, дөнья5) дөнья6) (сфера деятельности, среда) мохит, җәмәгатьчелектеатральный мир — театр. дөньясы
7) ( сельская община) җыен, мир8) уст. ( земная жизнь) тормыш, фани дөнья•- оказаться отрезанным от мира
- всем миром
- не от мира сего
- сильные мира сего
- великие мира сего
- уйти в лучший мир
- уйти в иной мир
- уйти в другой мир
- переселиться в лучший мир
- переселиться в иной мир
- переселиться в другой мир
- ходить по миру••на миру и смерть красна — посл. ил белән үлем дә куркыныч түгел
II мс миру по нитке - голому рубашка — посл. ≈≈ ил төкерсә, күл булыр
1) дуслык, татулык2) тынычлык3) солых, тынычлык договоры; килешү, килешү договоры•- мир праху твоему
- мир тебе
- с миром отпустить -
3 что
I мест.1) вопр. нәрсә, ни2) вопр.; в знач. сказ. ( в каком положении) нихәл, ничек, ни хәлдә3) вопр.; в знач. нареч. ( почему) ник, нигә, нәрсәгәя не поеду. - Что так? — мин бармыйм. - Ник алай?
4) вопр. ( сколько) күпме, ни хак, ни5) ( при выражении сомнения) ни6) неопр.; разг. ( что-нибудь) берәр нәрсә булса, нәрсә дә булса7) ( всё без исключения) бөтен, ниләртут есть всё, что угодно — анда ниләр кирәк - бөтенесе бар
8) относ. ( который) кайсы ки;...гандом, что стоит на углу — почмакта торган йорт
•- а что?- ни к чему
- ни за что
- ни за что, ни про что
- ни с чем
- при чём?
- с чего?
- что до меня
- что касается меня
- что и говорить
- что ли
- что ты!
- что было сил
- что есть духу II союз1) изъясн. дип,...ки;...га,...ганын,...ган, икәнен;...гадосадно, что ты опоздал — синең соңга калуың үкенечле
такой тяжёлый, что не поднять — шул кадәр авыр ки, күтәрерлек тә түгел
я надеюсь, что вы не откажете — сез баш тартмассыз дип ышанам
он счастлив, что видит тебя — сине күрүгә ул шат
2) (с частицей "ни" и без неё) һәр... саен, саенчто ни день, растёт движение за мир — тынычлык өчен көрәш көн саен көчәя бара
что ни взмах, то готова копна — җилпенгән саен чүмәлә әзер
3) разд....мы, әллә...мы; ни,...ничто ты пойдешь, что я - все равно — син барасыңмы, минме - барыбер
-
4 выступать
несов.1) см. выступитьвыступать за мир и разрядку международной напряжённости — халыкара киеренкелекне йомшарту һәм тынычлык өчен чыгыш ясау
2) чыгып тору, алга чыгу; бүлтәеп тору3) ( ходить величавой поступью) мәһабәт атлап бару (йөрү) -
5 многомиллионный
-ая; -оекүп миллионлы, күп миллионлаган -
6 огромный
-ая; -оебик зур, гаять зур, чиксез зур -
7 фронт
м; в разн. знач. -
8 ширить
-
9 сила
ж1) көч, куәт, гайрәт, кодрәт, егәр, дәрман, хәл2) физ; тех. көч, егәрлек, зурлык3) обычно мн. силы көчләр4) көч5) тәэсир көче, йогынты6) көч, гамәл7) мн. силы көчләр8) мн. силы ( войска) көчләр•- в силах- в силе
- в силу
- от силы
- сил нет
- силою обстоятельств
- через силу
- что есть силы
См. также в других словарях:
тын — I. с. 1. Тавышсыз, шау шусыз, тынлыкка (1) баткан. рәв. Тавышланмыйча, шауламыйча 2. сир. Тынлык 3. Җилсез, тымызык 4. Хәрәкәтсез, тыныч. рәв. Ярсымыйча, шауламыйча; салмак, акрын (агу, исү һ. б. тур.) 5. Кешегә сиздерми, тышка чыгармый торган,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әрнешү — 1. Түзә алмаслык булып әрнеп авырту. Әрнеп авыртудан азаплану, интегү, тынычлык таба алмау 2. Рухи азап кичерү; ачыну. Кемнең дә булса хәленә кереп, бик нык борчылу, кайгыру туганнар өчен әрнешү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
йокы — 1. Билгеле бер вакыт арасында кабатланып торган һәм аң эшчәнлегенең тулысынча яки өлешчә тукталып торуы белән бәйле физиологик тынычлык, организмның ял итү хәле 2. күч. Гомуми тынлык, хәрәкәтсезлек. ЙОКЫ АВЫРУЫ – Тропик илләрдә һәрвакыт йокы килү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
фонд — 1. Дәүләтнең, берәр предприятиенең төрле максатлар өчен билгеләнгән акча яки материаль чаралары. Нәр. б. запасы, тупланышы, резервы, хәзинәсе торак фонды, китап фонды. Кем яки нәрсә файдасына ирекле рәвештә җыеп бирелә торган акча чаралары… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
хуҗа — и. 1. Нәрсәнең дә булса иясе. Шәхси милек иясе, хосусый милекче. Яллап эшләтүче. Шәхси хуҗалыгы булган крестьян 2. Нин. б. хуҗалык башында (эш башында) торучы җаваплы кеше, җитәкче 3. Кунакларга, килүчеләргә карата: йорт башы, гаилә башлыгы. сөйл … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
